Autor: dr Anna Barczak
Otępienie to nabyta, nieodwracalna, postępująca w czasie, spowodowana schorzeniem deterioracja w zakresie pamięci, procesów językowych, funkcji wzrokowo-przestrzennych, myślenia, osobowości i stanu emocjonalnego prowadząca do utraty samodzielności i stopniowego uzależnienia od opiekuna. Schorzenia degeneracyjne mózgu, w których najczęściej obserwujemy zaburzenia funkcji poznawczych prowadzące do otępienia to choroba Alzheimera (AD), otępienie czołowo-skroniowe (FTD), otępienie z ciałami Lewy’ego (DLB), otępienie w chorobie Parkinsona(PDD), postępujące porażenie nadjądrowe (PSP), zanik korowo-podstawny (CBD), choroba Huntingtona (HD) oraz otępienie naczyniopochodne (MID).
Obowiązujące powszechnie klasyfikacje rozpoznawania otępienia (DSM IV i ICD 10) wskazują na dominujące zaburzenia pamięci, deficyty pozostałych funkcji poznawczych oraz trudności w funkcjonowaniu socjalnym. Nie wszystkie rodzaje otępień przebiegają z dominującymi zaburzeniami pamięci w początkowej fazie choroby. W niektórych z nich przeważają dysfunkcje wykonawcze obecne w fazie przedklinicznej (np. otępienie czołowo-skroniowe), deficyty uwagi (np. otępienie z ciałami Lewy’ego), działań wolicjonalnych (PSP) lub zakłócenia monitorowania własnych działań (choroba Parkinsona).
Diagnoza neuropsychologiczna w chorobach pierwotnie neurozwyrodnieniowych oprócz badania pamięci, uwzględnia ocenę pozostałych procesów poznawczych. Z uwagi na odmienną specyfikę i przebieg zaburzeń poszczególnych rodzajów chorób otępiennych ważna jest jak najwcześniejsza i najbardziej trafna diagnostyka. Badanie neuropsychologiczne pozwala na określenie profilu zaburzeń wraz z dominującą dysfunkcją oraz ocenę stopnia zaawansowania otępienia, co jest pomocne w różnicowaniu pomiędzy odmiennymi rodzajami chorób neurozwyrodnieniowych.
Należy podkreślić, że dokładne różnicowanie jest możliwe na początku procesu chorobowego. W późniejszym przebiegu, z powodu narastających zaburzeń o charakterze uogólnionym dokładne definiowanie dominujących deficytów jest utrudnione. Początek chorób neurozwyrodnieniowych przebiega w odmienny sposób w zależności od rodzaju schorzenia, późniejsze fazy cechuje podobny obraz kliniczny z dominującymi zaburzeniami pamięci oraz funkcjonowania socjalnego.